Coğrafyanın Bölümleri
Yukarıdaki tabloda da gördüğünüz gibi bizler coğrafyanın bölümlerini 2 ayırıyoruz; Yerel ve Genel Coğrafya. Bunlar da kendi aralarında bölümlere ayrılmaktadır.
1. Genel Coğrafya
A. Fiziki Coğrafya
a) Jeomorfoloji
b) Klimatoloji
c) Biyocoğrafya
d) Hidrografya
B. Beşeri Coğrafya
C. Ekonomik Coğrafya
2. Yerel Coğrafya
A) Bölge Coğrafyası
B) Ülke Coğrafyası
C) Kıta coğrafyası
1. GENEL COĞRAFYA : Fiziki beşeri ve ekonomik olayların yeryüzünün tamamında ayrı ayrı ele almaktadır. Olayların meydana geliş nedenleri ve dağılışları incelenmektedir. Gözlem ve karşılaştırma yapılarak olaylar bir sınıflandırmaya çalışmaktadır. Genel coğrafya incelemiş olduğu konular bakımından üç bölüme ayrılmaktadır.
A) Fiziki Coğrafya: Coğrafyanın doğal unsurlarıyla ilgilenen alanına fiziki coğrafya denir. Fiziki coğrafya, Yüzey şekilleri başta olmak üzere okyanuslar denizler göller ve akarsular gibi su küreyi oluşturan unsurlar; yeryüzünde doğal ortamı oluşturan bitki, hayvan, yer şekilleri, iklim toprak gibi öğeleri ve bunlar arasındaki ilişkiyi inceler.Fiziki coğrafya denizlince yeryüzünün dış görünümü aklımıza gelmelidir. İncelediği konulara göre Fiziki Coğrafya aşağıdaki dallara ayrılmıştır.
- Jeomorfoloji (Yüzey şekilleri bilimi) : Yeryüzü şekillerinin oluşumlarını araştırır. bunları sınıflandırır. Örneğin Depremlerin meydana gelmesi . akarsuların oluşturmuş olduğu şekiller , buzul ve rüzgarların meydana getirdiği yer şekilleri jeomorfolojinin inceleme alanına girmektedir.
- Klimatoloji (İklim Bilgisi): Yeryüzündeki iklim tiplerini ve bu iklim tiplerinin coğrafi dağılımını incelemektedir. Örnek vermek gerekirse Tropikal iklimi meydana getiren şartlar ve bu iklimin görüldüğü yerler klimatoloji biliminin kapsamı alanına girmektedir.
- Biyocoğrafya (Canlılar coğrafyası) : İnsan hariç yeryüzündeki diğer canlıların ( hayvan ve bitki ) coğrafi dağılışını ve bu bu dağılışı etkileyen fiziki şartları incelemektedir. Örneğin küçük baş hayvanların dağılım alanları ve bu dağılımda etkili olan iklim koşulları ve yer şekillerinin etkisi biyocoğrafyanın konusudur.
- Hidrografya (sular coğrafyası): Denizler , göller, akarsular ile yeraltı sularının özelliklerini inceler dağılışlarını açıklar .
B) Beşeri Coğrafya: Yeryüzündeki insan topluluklarının doğal ortamla olan ilişkilerini incelemektedir.
İnsanlara ait tüm özellikler beşeri coğrafyanın konusu içerisinde yer almaktadır. Örneğin İnsanların sayısı , yıldan yıla değişimi bu değişimde etkili olan faktörler , İnsanların yaş cinsiyet , medeni durum, çalışma koşulları , eğitim seviyesi gibi özellikleri beşeri coğrafyanın kapsamı içerisinde yer almaktadır .
C) Ekonomik Coğrafya : İnsanların yapmış olduğu faaliyetler ekonomik coğrafyanın kapsamı içerisinde yer almaktadır. Tarımı etkileyen şartlar , tarım ürünlerinin yetişme(bilgi yelpazesi.com) şartları , tarım ürünlerinin coğrafi dağılışı yine aynı sanayi , ulaşım, ticaret ve turizmi etkileyen olaylar da ekonomik coğrafyanın kapsamı içerisinde yer almaktadır.
2. YEREL COĞRAFYA : Genel coğrafyanın incelemiş olduğu tüm konular yerel coğrafyanın konuları arasında yer almaktadır. Ancak yerel coğrafya olayları incelerken bir sınır belirtmektedir ve olayları daha dar bir çerçeve de incelemektedir. Örneğin rüzgar oluşumuna neden olan faktörler genel coğrafyanın klimatoloji biliminin kapsamı içerisindedir. Ancak Türkiye'de etkili olan rüzgarlar yerel rüzgarlar yerel coğrafyanın konusuna girer.
Hadi birde örnek soru çözelim.
Örnek:
(I) Oba, göçebe aileler tarafından kullanılan kırsal yerleşme türüdür. (II) Oba yerleşmeleri , Orta Karadeniz ve Adana bölümlerinde yaygındır. (III) Türkiye’deki oba yerleşmelerinin yarısından fazlası bu iki bölümde yer almaktadır. (IV) Asıl ekonomik fonksiyonu hayvancılık olan bu yerleşme şeklinde barınma gereksinimini genellikle çadırlar karşılamaktadır. (V) Sürüleri daha çok küçükbaş hayvanlardan oluşan obalarla çadırların yanı sıra ağıl da bulunmaktadır.
(I) Oba, göçebe aileler tarafından kullanılan kırsal yerleşme türüdür. (II) Oba yerleşmeleri , Orta Karadeniz ve Adana bölümlerinde yaygındır. (III) Türkiye’deki oba yerleşmelerinin yarısından fazlası bu iki bölümde yer almaktadır. (IV) Asıl ekonomik fonksiyonu hayvancılık olan bu yerleşme şeklinde barınma gereksinimini genellikle çadırlar karşılamaktadır. (V) Sürüleri daha çok küçükbaş hayvanlardan oluşan obalarla çadırların yanı sıra ağıl da bulunmaktadır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde coğrafyanın dağılış ilkesi kullanılmıştır?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) III ve V E) IV ve V
Çözüm:
II. cümlede oba yerleşmelerinin Orta Karadeniz ve Adana bölümünde görüldüğünü III. cümlede bu yerleşmenin Türkiye’deki en çok görüldüğü yerlerin belirtilmesi dağılış ilkesi ile açıklanır.
Yanıt C
II. cümlede oba yerleşmelerinin Orta Karadeniz ve Adana bölümünde görüldüğünü III. cümlede bu yerleşmenin Türkiye’deki en çok görüldüğü yerlerin belirtilmesi dağılış ilkesi ile açıklanır.
Yanıt C
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder